KADAUGAN SA MACTAN

Katung mga milabay’ng semana lang nahimo’ng kontrebersyal ang pahinumdom sa usa ka kompanya sa diaper kini tungod pagbastos o pagbugal-bugal kuno sa kasaysayan sa sugbo o sa Filipinas, gipakita sa sa maong pahinumdom nga giiilad ni Magallanes ang datu sa isla sa mactan nga si Lapu-lapu, nasukoang uban;g sugbuhanon niini, gani gusto kini nila’ng ipa-undang. Dili kuno ang paghatag ni Magallanes kang Lapu-lapu ug sayop nga diaper kun dili ang pag-balibad ni Lapu-lapu sa mga banyaga sa pagsulod sa ilaha’ng gingharian.                                                                                                                                                                     

Tingali ang uban kanato, nasayod na sa mga panghitabo sa atung kasaysayan hilabi na sa kauluhan, nasayod kita tingali sa araw ng kalayaan, adlaw ni Rizal, og sa adlaw sa iyaha’ng pagkamatay, pero pipila lang kanato ang nasayod sa tres de abril og ang kadaugan sa mactan, gani ultimo ang mga uban’g sugbuhanon wala kayo nasayod niiini, pipila lamang kanila ang nasayod niini, kay tungod lagi murag sakit huna-hunaon nga mas nahatagan og mas labaw nga importansya ang nahitabo’ng gubat sa mactan niadto’ng april 27, 1521 oo ika 492 ka-tuig na karon nga anibersaryo sa pagkadaog sa gitawag nga kadaugan sa mactan, gani mamahimo kini’ng tawgon nato nga una’ng kadaugan sa pakigsangka sa ato’ng mga kaliwat nga pilipino, bisan dili pa Pilipino ang tawag sa atoa kani-adto, gani gitawag pa kini ni Magallanes ug Islas de san lazaro.

Sa pag-abot ni magallanes niadto’ng march 16,1521 matod pa sa kanta ni yoyoy, nakig-higala dayun siya sa mga lumad sa sa limawasa gani nahimo niya’ng higala ang uban’g mga rajah ug datu sa mao’ng isla, ang uban niya nga mga nahimo’ng higala kini sila si Rajah Kulambo ug Rajah Siagu, pina-agi sa mga nahimo niya’ng mga higala naka-higayon ang grupo nila Magallanes sa pag-deretso sa Sugbo, dinhi nahimo usab niya’ng higala ang hari sa Sugbo si Rajah Humabon human nila mabunyagi ila kini sila’ng ginganlan ug Carlos ug ang asawa niini’ng si ginganlan usab nila’g Juana, ug nakadawat pa sila ug gasa gikan nila Magallanes, ang estatwa sa Santo Niño.  Sa una nagtuo si Magallanes nga ang hari sa Sugbo mao na ang hari sa tibuok isla, apil na ang Mactan, nagtuo si Magallanes na wala na siya’y problema, gani tingali mamahimo na kini niya’ng pabunyagan ang uban pa, pero sa nasayop siya sa iyaha’ng pagtuo, kay sa isla sa mactan dunay duh aka Rajah si Zula ug Lapu-lapu o kun tawgon ni Antonio Piggafeta “ Cilapulapu” , apan ang usa nil aka hari miduko sa mga kastila pero nunca si Lapu-lapu, nagdumili siya sa uban nga mga hari, hilabi na sa espanya.

Abril baynte syete, mil-kinyentos baynte uno, Sayu sa kabuntagon nahitabo ang gi-ingon nga sangka sa Mactan, o kun tawgon na ug kadaugan sa Mactan, libo-an ka mga sundalo ni Rajah Lapu-lapu ang nangandam, armado ingon man sab ang mga kastila u gang Portuguese na si Magallanes pero di susama sa kidaghanon ang ilaha’ng mga sundalo mas ubos ug gamay lamang ang mga tao nila Magallanes, apan armado kini sa mga pistol, espada ug dunay pa sila’y mga puthaw sa lawas, apan nalupig gihapon sila sa kadaghan sa mga sugbuhanon, napatay ni nila Lapu-lapu si Magallanes, nagmadaugon ang mga bisaya kontra sa mga kastila.

Unta mailhan sa tibuok kanasuran ang pagkadaog sa giingon’g una’ng Pilipino nga bayani u gang una’ng kadaugan sa mga Pilipino, unta susama sa paghatag ug importansya o pagtagad ang kadaugan sa mactan sa adlaw sa kalayaan